به گزارش صبا، عطیه زارع آرندی، مستندساز و کارگردان فیلم «جاهای خالی پر شود» (با عنوان بینالمللی Grand Me)، از مسیر پرفرازونشیب ساخت این اثر، چالشهای تولید، تجربه پیچینگهای بینالمللی، و موفقیتهای جهانی آن حرف سخن می گوید. او با تأکید بر اینکه محدودیت ابزار نباید مانع داستانگویی شود، تجربهای الهامبخش از پشتکار در سینمای مستند ارائه میدهد.
عطیه زارع آرندی، مستندساز و کارگردان فیلم «جای خالی پر شود»، درباره روند شکلگیری این اثر و مسیر حضورش در جشنوارههای بینالمللی تا اکران در شبکه الجزیره گفت: فیلم «جاهای خالی پر شود» که روایتی شخصی و عمیق از روابط خانوادگی در بستر فرهنگی ایران ارائه میدهد، در سال ۱۳۹۷ با ارائه طرح در اولین دوره پیچینگ بینالمللی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی شکل گرفت.
زارع آرندی ادامه داد: در این رویداد، با چند تهیهکننده خارجی گفتوگو کردم و در نهایت با یک تهیهکننده بلژیکی به توافق رسیدم. اما به دلیل طولانی بودن فرآیند قراردادهای بینالمللی، تولید اولیه در ایران و با تیمی حرفهای انجام شد.
وی افزود: نسخه اولیه فیلم در سال ۱۳۹۹ بهصورت آنلاین در جشنواره سینماحقیقت اکران شد و جوایز بهترین کارگردانی فیلم بلند و بهترین فیلم را از آن خود کرد. اما این تنها آغاز مسیر بود.
تولید داستان از دل محدودیتها
نکته قابلتوجه در تولید این فیلم، استفاده از موبایل شخصی این مستندساز، برای فیلمبرداری حدود ۶۰ درصد از صحنههاست. او تشریح کرد: برای کاهش وابستگی به تجهیزات گرانقیمت، تصمیم گرفتم با موبایل کار کنم. تنها در صحنههای برنامهریزیشده از فیلمبردار حرفهای کمک گرفتم. صدابرداری را هم خودم انجام دادم که تجربهای بسیار لذتبخش بود. تلاش کردم که هر چه بیشتر برای مشق کردن در سینما و آموختن قصه گویی با زبان تصویر به امکاناتی در بیرون متکی نباشم.
تدوین برای مخاطب جهانی؛ یافتن زبانی بین المللی در فیلم مستند
زارع آرندی با اشاره به این که آمادهسازی فیلم برای مخاطب بینالمللی، نیاز به تدوین مجدد بود، تصریح کرد: زبان استعاری و فرهنگی نسخه ایرانی برای مخاطب غیرایرانی پیچیده بود. بنابراین، با تدوین دوباره، روایت را ساده و جهانی کردیم. این فرآیند با حمایت مالی و حرفهای از پیچینگهای بینالمللی آغاز شد.
این مستندساز بیان کرد: اولین گام در بوسنی و در پیچینگ شبکه الجزیره بالکان برداشته شد، جایی که فیلم جایزه بهترین پیچینگ و کمکهزینه پیشخرید برای تکمیل تولید را دریافت کرد. این جایزه، انگیزه بزرگی برای ادامه مسیر بود.
این کارگردان در ادامه گفت: پس از آن، حضور در جشنوارههایی مانند Visions du Réel سوئیس، Movies that Matter هلند، و DMZ کره جنوبی، جوایز متعدد بهترین پیچینگ را برای پروژه به ارمغان آورد. حمایت مالی مؤسسه دولتی فلندرز بلژیک نیز بهعنوان شریک پروژه، فیلم را به محصولی مشترک از ایران، قطر و بلژیک تبدیل کرد.
زارع آرندی تاکید کرد: تدوین نهایی در هلند، صداگذاری و ساخت موسیقی در بلژیک، و اصلاح رنگ نیز با استانداردهای بینالمللی انجام شد. همکاری با مشاور تدوین، و همراهی امیر اصانلو در این سفرها، نقش کلیدی در حفظ کیفیت و استانداردهای حرفهای در این فرآیند داشت. او به من کمک کرد تا در فضای جدید همکاری با تیمهای غیرفارسیزبان، تصمیمات درستی بگیرم.
پخش جهانی؛ نقش کلیدی پخشکننده
پخش جهانی فیلم توسط شرکت معتبر فرانسوی Cat&Docs انجام شد که به گفته آرندی، نقشی تعیینکننده در موفقیت بینالمللی فیلم داشت. او گفت: یافتن پخشکننده مناسب در میانه پیچینگها، نقطه عطفی برای پروژه بود. این شرکت با تجربه خود، فیلم را به جشنوارههای معتبر جهانی معرفی کرد.
کارگردان «جای خالی پر شود» بیان کرد: Grand Me در جشنوارههای معتبری مانند CPH:DOX دانمارک (جایزه بهترین فیلم نسل نو)، International Film Education Festival (جایزه بهترین فیلم)، و همچنین در موزه هنر مدرن نیویورک (MoMA) به نمایش درآمد که افتخاری بزرگ برای این پروژه بود. اکنون، پس از دو سال حضور موفق در جشنوارهها، نمایش این فیلم در شبکه الجزیره گامی بزرگ برای دیده شدن آن در سطح جهانی است.
چالشهای مسیر؛ تحریمها و محدودیتها
زارع آرندی درخصوص چالش ها و موانع این مسیر، تشریح کرد: یکی از بزرگترین موانع در این مسیر، تحریمهای بینالمللی بود. دریافت دستمزد یا جوایز به دلیل محدودیتهای بانکی بسیار دشوار بود. حتی با حمایت ارگانهای اروپایی، گرفتن ویزا برای حضور در جشنوارهها فرایندی طاقتفرسا بود.
این چالشها، به گفته او، مانعی جدی برای پیشرفت سینمای ایران در سطح جهانی هستند.
تجربه شخصی؛ سینمای داستانی و مستند، دو روی یک سکه
زارع آرندی که پیشتر در سینمای داستانی آثاری موفق خلق کرده بود، درباره مسیر حرفهای خود بیان کرد: برای من، سینما عرصه داستانگویی است و فرقی نمیکند داستانی باشد یا مستند. هر دو به یک اندازه شگفتانگیز و ارزشمندند.
او ادامه میدهد: ساخت «جاهای خالی پر شود» نشان داد که سینما، در ذات خود، هنری است برای به تصویر کشیدن حقیقت انسانی. چه در مستند که با ثبت لحظات واقعی زندگی و چه در سینمای داستانی که با خلق کاراکترهای تخیلی اما باورپذیر.
با الهام از این تجربه، آرندی حالا قصد بازگشت به سینمای داستانی را دارد. این مستند ساز بیان کرد: تجربه مستندسازی، نگاهم را به روایت غنیتر کرده است. حالا با این دیدگاه، آمادهام تا پروژههای سینمایی جدیدی را با همان شور و اشتیاق آغاز کنم.
پخش از «الجزیره»
زارع آرندی درباره تجربه حضور جهانی فیلم گفت: تجربه کار با تهیه کننده خارجی، پیچیده اما بسیار هیجانانگیز بود. جوایز و درخشش در جشنواره ها همیشه انگیزه میدهند و خستگی را از تن آدم به در میکنند. اما ماندن در این مرحله میتواند برای هر فیلمسازی در هر جایگاهی خطرناک باشد، اگر از این دوچرخه تلاش و نظم در خلق کردن حتی برای مدت کوتاهی پیاده شویم، دوباره سوار شدن و به مسیر بازگشتن، سخت و پیچیده خواهد بود.
زارع آرندی درباره پخش فیلم «جای خالی پر شود» از شبکه الجزیره گفت: اولین حمایت مالی فیلم را الجزیره انجام داد؛ قبل از ساخته شدن کامل فیلم، آن را پیشخرید کرد و بخشی از هزینههای مراحل پایانی تولید (پستپروداکشن) را پرداخت. به همین دلیل، الان بهعنوان شریک در این پروژه محسوب میشود. پس از گذشت دوسال از حضور فیلم در جشنوارهها، حالا الجزیره میخواهد این فیلم را پخش کند.
